1979–1990: Thời thơ ấu

Aaliyah Dana Haughton sinh vào ngày 16 tháng 1 năm 1979, tại Brooklyn, New York.[1] Là một người Mỹ gốc Phi[2] mang dòng máu da đỏ,[3] cô là con thứ của Diane và Michael Haughton.[3] Được mẹ cho đi học thanh nhạc ngay từ khi còn rất bé,[1] Aaliyah đã biểu diễn ở các đám cưới, dàn đồng ca nhà thờ và các chương trình từ thiện.[4] Khi cô bé lên năm tuổi, gia đình cô chuyển tới Detroit, Michigan, ở đây cô được nuôi lớn cùng người anh trai Rashad.[5][6] Cô theo học một trường dòng có tên Gesu Elementary, nơi cô đã được chọn vào một vai trong vở nhạc kịch Annie vào năm lớp một. Từ đó, cô được định hướng là sẽ trở thành một ngôi sao giải trí.[7] Mẹ Aaliyah là một ca sĩ, và bác cô Barry Hankerson, là một luật sư trong ngành giải trí, đã từng kết hôn với Gladys Knight.[6] Dù còn là một đứa bé, Aaliyah đã đi với Knight và làm việc với một nhân viên đại diện ở New York để tham gia thi tuyển vào các chương trình quảng cáo và truyền hình, trong đó có Family Matters; và xuất hiện trên Star Search khi mới 9 tuổi.[1][8] Cô sau đó cũng tham gia thử giọng cho một số hãng đĩa và xuất hiện ở các buổi hòa nhạc cùng Knight khi lên 11.[6][9]

1991–1995: Age Ain't Nothing but a Number

Sau khi Hankerson ký một thỏa thuận phân phối với Jive Records, ông đã đưa Aaliyah vào hãng đĩa của mình, Blackground Records, khi cô bé 12.[10][11] Hankerson sau đó giới thiệu cô cháu gái của mình với ca sĩ và nhà sản xuất R. Kelly,[9] người đã đảm nhận việc hướng dẫn Aaliyah, cũng như là nhạc sĩ sáng tác ca khúc chính và nhà sản xuất cho album, mà được thu âm khi Aaliyah 14 tuổi.[1][11][12] Album được phát hành vào tháng 6 năm 1994, chạm được vị trí thứ 18 trên Billboard 200 và bán được hơn ba triệu đĩa tại Hoa Kỳ.[13][14] Đĩa đơn ra mắt của Aaliyah, "Back & Forth", đạt được quán quân bảng xếp hạng Billboard Hot R&B/Hip-Hop Songs trong ba tuần và được chứng nhận đĩa Vàng bởi RIAA.[15][16] Đĩa đơn thứ hai, bản cover ca khúc của The Isley Brothers' "At Your Best (You Are Love)", đạt được vị trí thứ 6 tại Billboard Hot 100 và cũng nhận được chứng nhận đĩa Vàng.[15][16] Ca khúc tựa đề, "Age Ain't Nothing but a Number", nằm ở vị trí thứ 75 tại Hot 100.[15] Bên cạnh đó, cô còn phát hành đĩa đơn "The Thing I Like" là một phần của soundtrack bộ phim năm 1994 A Low Down Dirty Shame.[17]

Sau khi ra mắt Age Ain't Nothing but a Number, các tin đồn đã xuất hiện xoay quanh mối quan hệ giữa Aaliyah và Kelly.[9][18] Ngay sau đó, đã có sự phỏng đoán về một cuộc hôn nhận bí mật đi cùng sự ra mắt của "Age Ain't Nothing but a Number" với phần nội dung người lớn mà Kelly đã viết Aaliyah.[19] Tạp chí Vibe sau đã đưa ra một giấy chứng nhận kết hôn ghi rằng cặp đôi đã kết hôn vào 31 tháng 8 năm 1994, ở Sheraton Gateway Suites tại Rosemont, Illinois.[9][19] Aaliyah, lúc này mới 15 tuổi, được viết là 18 trong giấy chứng nhận; đám cưới bất hợp pháp này theo như đưa tin thì đã bị bố mẹ cô phủ nhận vào tháng 2 năm 1995.[12][19][20] Về Kelly và Aaliyah thì tiếp tục phủ nhận cáo buộc về việc kết hôn, và tuyên bố rằng không ai trong cả hai đã lập gia đình.[18]

1996–1999: One in a Million

Năm 1996, Aaliyah rời Jive Records và ký hợp đồng với Atlantic Records.[9] Cô cộng tác với những nhà sản xuất ghi âm Timbaland và Missy Elliott trong album thứ hai của cô, One in a Million.[6] Album cho ra đĩa đơn "If Your Girl Only Knew", ca khúc đã chiếm vị trí số một của Billboard Hot R&B/Hip-Hop Songs trong hai tuần.[15] Những đĩa đơn khác từ album còn có "Hot like Fire" và "4 Page Letter". Năm 1997, Aaliyah tham gia vào đĩa đơn ra mắt của Timbaland & Magoo, "Up Jumps da Boogie".[21] One in a Million cũng đạt được vị trí số 18 tại Billboard 200,[13] bán được hơn 3,7 triệu bản tại Mỹ và hơn 8 triệu trên toàn thế giới.[22][23]

Aaliyah theo học Trường Trung học Nghệ thuật biểu diễn Detroit chuyên ngành kịch nghệ và tốt nghiệp năm 1997 với điểm trung bình 4.0.[9][24][25] Aaliyah bắt đầu sự nghiệp diễn xuất của mình trong cùng năm đó; với vai diễn chính mình trong bộ phim truyền hình đề tài cảnh sát New York Undercover.[26] Trong thời gian này, Aaliyah tham gia chương trình Children's Benefit Concert (Hòa nhạc Từ thiện cho Trẻ em), một buổi hòa nhạc từ thiện diễn ra ở Nhà hát Beacon ở New York.[27] Cô cũng đóng góp cho album nhạc của bộ phim hoạt hình Anastasia của hãng Fox Animation Studios, với việc thể hiện lại ca khúc "Journey to the Past" mà đã giúp hai nhạc sĩ Lynn Ahrens và Stephen Flaherty nhận đề cử Giải Oscar cho ca khúc trong phim hay nhất.[17][23][28] Aaliyah đã biểu diễn bài hát này tại lễ trao giải Oscar 1998 và trở thành ca sĩ trẻ nhất được biểu diễn tại sự kiện này.[29][30] Thời gian 1996-1997, Aaliyah trở thành người mẫu cho nhãn thời trang của Tommy Hilfiger, với những trang phục mang phong cách hip-hop như quần bò và áo ống[30][31][32]. Ca khúc của Aaliyah, "Are You That Somebody?", nằm trong sountrack bộ phim Dr. Dolittle, được phát hành tháng 12 năm 1998 và leo lên vị trí số 21 ở Billboard Hot 100[33], đã giúp cô nhận được đề cử Grammy đầu tiên cho Trình diễn Giọng Nữ R&B Xuất sắc nhất[31][34]